ԱՄՆ-ի դիվանագիտությունը համարվում է աշխարհում ամենաազդեցիկներից մեկը, և այն ձևավորվել է բազմապիսի գործոններով՝ ներառյալ պատմությունը, տնտեսական կարողությունները, ռազմական հզորությունը և գաղափարախոսությունները: Ահա 10 հիմնարար կետեր ԱՄՆ-ի դիվանագիտության վերաբերյալ.
- Ազգային անվտանգություն և ռազմական ազդեցություն
ԱՄՆ-ի դիվանագիտության կարևոր մաս է ազգային անվտանգությունը, որը ներառում է իր դաշնակիցների պաշտպանությունը և միջազգային անվտանգության ապահովումը: ԱՄՆ-ը կարևոր դեր է խաղում ՆԱՏՕ-ի շրջանակներում, ապահովելով Եվրոպայի և Ասիայի որոշ երկրների անվտանգությունը: Ռազմական ներկայությունը աշխարհի տարբեր շրջաններում (օրինակ՝ Մերձավոր Արևելք և Արևելյան Ասիա) ամրապնդում է իր ազդեցությունը և կանխում հնարավոր սպառնալիքները: ԱՄՆ-ի ռազմական դիվանագիտությունը նաև ծառայում է որպես զսպող միջոց, աջակցելով նաև իր տնտեսական և քաղաքական շահերը: - Առևտրային հարաբերություններ և տնտեսական դիվանագիտություն
ԱՄՆ-ի դիվանագիտությունը կենտրոնացած է նաև ազատ առևտրի զարգացման վրա, ինչի շնորհիվ երկրի տնտեսությունը դարձավ ամենամեծներից մեկը: ԱՄՆ-ը ստորագրել է տարբեր միջազգային առևտրային համաձայնագրեր, ինչպիսիք են USMCA-ն (ԱՄՆ, Մեքսիկա և Կանադա) և բազմաթիվ երկկողմանի պայմանագրեր: Այս դիվանագիտությունն ուղղված է տնտեսական աճի խթանմանը, ապահովելով նոր շուկաներ ամերիկյան ապրանքների և ծառայությունների համար, ինչպես նաև պայքարելով առևտրային պատերազմների և մաքսային սահմանափակումների դեմ: - Ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների պաշտպանություն
ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության կենտրոնում ժողովրդավարության տարածումն է: ԱՄՆ-ը համարում է, որ ժողովրդավարական ռեժիմները ավելի խաղաղ և կայուն են: Այդ պատճառով էլ ԱՄՆ-ը աջակցում է ժողովրդավարական շարժումներին և պայքարում ավտորիտարիզմի դեմ: Սա իրականացվում է դիվանագիտական աջակցությամբ, մարդասիրական օգնությամբ և պատժամիջոցներով, որոնք ուղղված են այն կառավարություններին, որոնք խախտում են մարդու իրավունքները: - Միջազգային կազմակերպություններում առաջատար դերակատարություն
ԱՄՆ-ը հիմնադիր և ակտիվ անդամ է մի շարք միջազգային կազմակերպությունների, ներառյալ ՄԱԿ-ը, ԱՀԿ-ն, G7-ը և G20-ը: Այս կազմակերպությունների միջոցով ԱՄՆ-ը կարողանում է ազդել գլոբալ քաղաքական, տնտեսական և անվտանգային հարցերի վրա: Օրինակ, ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդում ԱՄՆ-ը ունի մշտական անդամի կարգավիճակ, որը նրան հնարավորություն է տալիս վետո դնել որոշումների վրա, որոնք չեն համընկնում իր շահերի հետ: - Հակաահաբեկչական դիվանագիտություն
Սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական հարձակումներից հետո ԱՄՆ-ի դիվանագիտության առաջնային ուղղություններից մեկը դարձավ ահաբեկչության դեմ պայքարը: ԱՄՆ-ը առաջնորդում է միջազգային հակաահաբեկչական կոալիցիաներ, կազմակերպում է դիվանագիտական միջոցառումներ, որակյալ հետախուզություն և անվտանգային աջակցություն տրամադրում այլ երկրներին: Հակաահաբեկչական ռազմավարության մեջ ընդգրկված են ինչպես ռազմական գործողություններ (օրինակ՝ Աֆղանստանում), այնպես էլ տնտեսական և դիվանագիտական ճնշումներ: - Կլիմայական փոփոխությունների դեմ պայքար
Կլիմայական քաղաքականությունը ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության առանցքային բաղադրիչներից մեկն է: Ներկայիս վարչակազմը ակտիվորեն մասնակցում է գլոբալ ջանքերին կլիմայական փոփոխությունների դեմ: ԱՄՆ-ը ստորագրել է Փարիզի կլիմայական համաձայնագիրը և նպաստում է վերականգնվող էներգիայի զարգացմանը, ինչպես նաև թեժ քննարկումներ է վարում այլ երկրների հետ՝ նվազեցնելու ածխածնի արտանետումները: Կլիմայական դիվանագիտությունը նպատակ ունի պայքարել գլոբալ տաքացման և նրա ազդեցությունների դեմ: - Առևտրային պատժամիջոցներ և դիվանագիտության միջոցով ճնշում
ԱՄՆ-ը հաճախակի օգտագործում է տնտեսական պատժամիջոցները որպես դիվանագիտական գործիք՝ ստիպելու այլ երկրներին փոփոխել իրենց վարքը: Օրինակ, պատժամիջոցներ են կիրառվել Իրանի, Վենեսուելայի և Հյուսիսային Կորեայի նկատմամբ՝ միջուկային ծրագրերի և մարդու իրավունքների խախտումների պատճառով: Այս պատժամիջոցները կարող են ներառել ֆինանսական սահմանափակումներ, առևտրային արգելքներ կամ թիրախային պատժամիջոցներ որոշ պաշտոնյաների դեմ: - Մերձավոր Արևելքի քաղաքականություն
Մերձավոր Արևելքը մշտապես եղել է ԱՄՆ-ի դիվանագիտական ռազմավարության կենտրոնում՝ հաշվի առնելով տարածաշրջանի էներգետիկ ռեսուրսներն ու ռազմավարական կարևորությունը: ԱՄՆ-ը աջակցում է Իսրայելին, մասնակցել է հակաահաբեկչական պատերազմներին, ներառյալ Իրաքում և Աֆղանստանում: Մերձավոր Արևելքում ԱՄՆ-ի նպատակները ներառում են տարածաշրջանային խաղաղության ապահովումը, Իսրայելի անվտանգությունը և էներգետիկ ռեսուրսների հասանելիությունը: - Չինաստանի հետ հարաբերություններ
ԱՄՆ-ի և Չինաստանի հարաբերությունները համարվում են աշխարհի ամենակարևորներից մեկը, և ԱՄՆ-ի դիվանագիտությունը կենտրոնացած է հավասարակշռության պահպանումի վրա: ԱՄՆ-ը փորձում է զսպել Չինաստանի տնտեսական և ռազմավարական ազդեցության աճը՝ միաժամանակ պահպանելով համագործակցություն առևտրային և գլոբալ խնդիրների հարցերում: Մեկուսացման փոխարեն ԱՄՆ-ը հաճախորդում է փոխադարձ շահերի վրա հիմնված երկխոսություններ: - Միջուկային զենքերի վերահսկում
Միջուկային զենքերի տարածման կանխումը ևս կարևոր նպատակ է ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության մեջ: ԱՄՆ-ը ստորագրել է բազմաթիվ համաձայնագրեր, ներառյալ Ստրատեգիական Զենքերի Կրճատման Պայմանագիրը (START), և առաջնորդել է դիվանագիտական ջանքերը Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ: Միջուկային զենքերի վերահսկումը ԱՄՆ-ի դիվանագիտության նպատակներից է՝ նվազեցնելու գլոբալ սպառնալիքները:
Ավետ Սարդարյան 